In de gevangenis werd te veel voedsel ingekocht en weggegooid. Dit bleek uit een onderzoek naar milieubelasting in het gevangeniswezen. Door samen te werken met 96 gedetineerden, heeft Behavioural Insights de voedselverspilling in 4 maanden tijd met 60% teruggebracht.

60% minder voedsel weggegooid  |  25% minder voedsel ingekocht  |  Uitgerold over 6 gevangenissen in 2020

Minder ‘Zwarte bakken’ weggooien

Eten in de gevangenis is een gevoelig onderwerp. Voor gedetineerden, want eten is één van de weinige dingen waar je controle over hebt. En voor de samenleving, want als de gevangenen niets weggooien, is er dan te weinig eten? Of is het te lekker? Uit onderzoek bleek dat er veel eten werd weggegooid. Echter, de Dienst Justitiële Inrichtingen wist niet hoeveel. Er werd gesproken over mannen die hun ‘zwarte bakken’, de bakken waarin ze hun maaltijd geserveerd kregen, niet leegaten. Maar hoe vaak dit voorkwam en waarom, was niet bekend. Het hoofd duurzaamheid van de Dienst Justitiële Inrichtingen vroeg daarom aan Behavioural Insights:

• Hoe breng je in kaart hoeveel voedsel er verspild wordt?
• Hoe breng je dat vervolgens omlaag?
• En dat zonder opstand?

Stap 1: in gesprek met gedetineerden
Behavioural Insights heeft een gestructureerd gesprek gehouden met de gedetineerden. Daaruit bleek dat de mannen het probleem kenden en het zelf al probeerden op te lossen.

Stap 2: vragenlijsten uitzetten
Behavioural Insights vroeg de gedetineerden om informatie over de voedselverspilling te verzamelen. Zij noteerden dagelijks welk eten werd uitgedeeld en weggegooid.

Hieruit kwam naar voren dat:

• Gemiddeld 12% van het uitgedeelde eten werd weggegooid
• 37% van de lang-zittende gedetineerden maaltijden weigerden
• Op sommige afdelingen tot 80% van de maaltijden niet werd opgegeten

Stap 3: gedetineerden de voedselvoorziening laten regelen
Behavioural Insights nam de cijfers door met de gedetineerden. Toen kregen de gedetineerden zelf de verantwoordelijkheid over de voedselvoorziening, in samenwerking met de keuken. Na 4 maanden werd er 60% minder voedsel weggegooid en 25% minder voedsel ingekocht.

Theorie toegepast

PRINCIPAL-AGENT RELATIE
Een principal-agent relatie is een machtsrelatie. In de gevangenis was sprake van ‘bazen’: de gedetineerden die de maaltijden uitdeelden. Dit werd duidelijk tijdens de interviews. Hiervan is gebruikt gemaakt door ze eigenaar te maken van het probleem en de oplossing door hen te laten ontwerpen en uitvoeren.

INTRINSIEKE MOTIVATIE
De gedetineerden waren intrinsiek gemotiveerd om de voedselverspilling tegen te gaan. In de interviews vertelden ze dat ze het vervelend vonden om eten weg te gooien. De aanpak was erop gericht om dat wat zij uit zichzelf deden, niet met geld te belonen. Dat zou de motivatie tenietdoen.

PERVERSE PRIKKELS
Een individuele beloning kan tot perverse prikkels leiden. Bijvoorbeeld, iemand een telefoonkaart geven om zijn eten af te slaan, kan tot honger leiden. Om dit te vermijden, was de beloning die de gedetineerden voor hun inzet ontvingen collectief: voor de hele gevangenis en niet voor henzelf.

Insight

“De secretaresse van de gevangenis stuurde ons de antwoorden op de vragenlijsten door. Ineens stopte dat. ‘Wat gaat hier mis?’, dachten we? De secretaresse kreeg de vragenlijsten niet meer van de gedetineerden terug, vertelde ze ons door de telefoon. Op naar de gevangenis, dus. We liepen een rondje door de celblokken en kwamen een gedetineerde tegen die meedeed aan het experiment. We vroegen hem waarom de vragenlijsten niet meer werden ingevuld. ‘Tja, we hebben het toch over een beloning gehad?’, grijnsde hij. ‘Waar blijft die?’ We hebben de beloning direct in gang gezet. Zo bleek maar weer: de fijnzinnigheid in het moment van belonen was niet slechts theorie!”
Eva van den Broek

Opdrachtgever: Dienst Justitiële Inrichtingen
Periode: 2019-2020
Doorlooptijd: 4 maanden